Daar waar sharia in Groot Brittannië al ingevoerd is, met meer dan 85 operationele rechtbanken, vindt 72 procent van de Nederlanders dat er een grondwettelijk verbod op de sharia in Nederland moet komen (De Hond, 2012). Opmerkelijk toch? Blijkbaar vindt 72 procent dat het volledig uit de hand loopt in Groot Brittannië. Niets is minder waar. Nederlanders denken bij sharia nog altijd aan steniging en handen afhakken en weten simpelweg niet hoe verschillend sharia wereldwijd geïmplementeerd wordt.
Wie op een genuanceerde wijze in debat wil over de sharia, loopt groot risico om in een Babylonische spraakverwarring verzeild te raken. Want sharia, is dat niet dat rechtssysteem van IS en Boko Haram, dat vrouwen laat stenigen en handen afhakt? Het antwoord is heel simpel: als zij zeggen dat dit sharia is, dan is dit ook sharia. Daar waar een katholieke priester door de paus geëxcommuniceerd kan worden, als hij het leven van Jezus ontkent, gaat de islamitische geestelijke vrijuit.
Verschillende verhalen
Ik interviewde voor mijn onderzoek aan de Vrije Universiteit verschillende Nederlandse imams over hun visie op sharia en ik kreeg heel verschillende verhalen te horen.
Eén imam zei bijvoorbeeld: “sharia moet je zien als religieuze ondersteuning van het desbetreffende staatsrecht waaraan het ondergeschikt is. Iemand die in de gevangenis zit weet dat hij niet mag stelen, maar weet hij ook hoe hij als moslim kan voorkomen dat hij in de verleiding komt om te stelen? Sharia zie ik als het juiste pad dat voorkomt dat je een staatswettelijke overtreding begaat. Daar is overigens geen shariarechtbank voor nodig, als imam leg ik niks op; ik geef enkel advies.”
Een andere imam zei: “De sharia schrijft geen overheidsmodel voor, zij heeft enkel grondverplichtingen. De meeste van die verplichtingen zijn verankerd in het Nederlands staatsrecht, maar er zijn ook elementen waar het juridisch recht geen uitspraken over doet, u moet dan denken aan ethische kwesties zoals overspel.”
“De meeste Nederlanders zullen erkennen dat overspel niet iets goeds is, als je moslim bent dan kan sharia-rechtspraak je helpen om met God in het reine te komen.”
De opvatting van een derde imam is als volgt: “Ik zie sharia als een puur filosofisch en spiritueel pad. Het gaat om de band die jij met God hebt en de spirituele weg die jij aflegt om bij God te kunnen zijn.”
Voorgeschreven gedragsweg
Die verschillende manieren om sharia uit te leggen, laten zich het beste verklaren doordat het woord sharia in de Koran slechts één keer wordt genoemd en wel op een vrij algemene wijze:
‘Daarna hebben Wij u geplaatst op een voorgeschreven gedragsweg (sharia) volg die dus en volg niet de lusten dergenen die niet weten’ (Koran vert. Kramers, 45:18.)
That’s it. Vervolgens hebben zeker acht verschillende rechtsscholen (madhabs) zich door de eeuwen heen bezig gehouden met de vraag hoe die gedragsweg vertaald dient te worden naar het dagelijks leven.
Is de Koran dan zo onduidelijk? Misschien, maar belangrijker is de constatering dat de Koran geen wetboek is. Sharia is dus ook geen recht in juridische zin. De Koran is in de eerste plaats voor moslims het woord van God. En zoals in wel meer religies, is het wezen van God ondoorgrondelijk.
Levensstijl of rechtssysteem
Wie de sharia wil toepassen, ontkomt dan ook niet aan menselijke interpretatie en dat heeft dan weer tot gevolg dat er verschillende betekenissen ontstaan.
Al eeuwenlang is er discussie over: gaat het hier om een levensstijl of om een rechtssysteem? Behelst sharia enkel de vijf pilaren of is het meer dan dat? Welke regel geldt voor welke situatie?
In elk land, bij elke religieuze groep en bij elke sharia-rechtbank worden er weer andere keuzes gemaakt of concessies gedaan. Daarnaast groeit shariabankieren. Wereldwijd er zijn al grote banken die deze duurzame, crisisbestendige wijze van bankieren aanbieden. Wie denkt dat een land zonder shariarechtbank of shariabankieren ook shariavrij is heeft het mis. Elke moslim probeert in het dagelijks leven te leven volgens sharia.
Waarom dan toch die angst voor een woord dat op zoveel manieren uit te leggen valt? Het antwoord is simpel: Niet in elk land is die vreedzame discussie over sharia mogelijk. Saudi-Arabië en Iran zijn nog altijd koplopers daar waar het gaat om het opleggen van regels, of die nou religieus van aard zijn of niet. Fundamentalistische groeperingen grijpen terug op een aloude verstarde sharia, die zich ontwikkelde in de eerste eeuwen na Mohammed, ook wel de klassieke sharia genoemd.
Rekbaar begrip
Ons beeld van sharia wordt gedomineerd door die groepen. Ik onderzocht de wijze waarop Nederlandse krantenmedia berichten over sharia en in vrijwel alle gevallen werd dit woord in verband gebracht met terroristische groeperingen en lijfstraffen. Dat is niet onlogisch, aangezien nieuws pas nieuwswaardig is als het de dagelijkse gang van zaken overstijgt. Natuurlijk is het nieuws als IS onder het mom van sharia executies uitvoert. Het zou raar zijn als de media dagelijks zouden berichten over hoe shariarechtbanken familiaire geschillen in Groot Brittannië, Jemen of Indonesië beslechten.
Door de constante associaties met terreurgroepen en totalitaire regimes vergeten we echter dat sharia een rekbaar begrip is, dat op verschillende plaatsen in de wereld op heel verschillende manieren wordt gebruikt.
Er wonen in Nederland iets minder dan een miljoen moslims, iets minder dan de helft ziet nooit een moskee van binnen. De andere helft loopt sterk uiteen als het gaat om religieuze stroming en etniciteit (CBS).
Staatsrecht torpederen
Laat Nederland nou één van de beste voorbeelden ter wereld zijn van een land met van oudsher mensen met heel verschillende achtergronden (katholiek/protestants) waarbij het toch gelukt is om een nationaal gevoel op te wekken. Waar ter wereld kan een sharia-rechtbank, waarin moslims van verschillende gezindten zich vertegenwoordigd voelen, beter worden opgericht?
Als u bang bent dat sharia het Nederlands staatsrecht zal torpederen, hoeft u alleen maar even te kijken naar de situatie in Groot Brittannië. Voor zover ik weet dienen alle Britten zich nog steeds te houden aan Brits staatsrecht.
Reacties