“Groenland smelt.” “De Groenlandse ijskap smelt sneller dan verwacht.” Dit zouden zomaar wat alarmerende krantenkoppen van de laatste jaren kunnen zijn. Media-aandacht voor Groenland is flink toegenomen; aandacht die voornamelijk op het smeltende ijs is gericht. Er is echter meer dan dat smeltende ijs, namelijk een kleine maar interessante samenleving.

 

Eerst wil ik kort de eendimensionale beelden ontleden. Groenland, oftewel Kalaallit Nunaat wat vrij vertaald Land van de Groenlanders betekent, wordt voornamelijk bevolkt door Inuit. Deze bevolkingsgroep, uitgewaaierd over het Arctisch gebied, wordt per abuis ook weleens aangeduid als Eskimo’s. Linguïsten zijn er nog niet over uit maar Eskimo schijnt ‘zij die rauw vlees eten’ te betekenen. Hoewel het eten van rauw vlees voorkomt, scharrelt het merendeel van de hedendaagse inwoners van Groenland zijn maaltje in de supermarkt bij elkaar.

 

Als er wordt gejaagd, is het voornamelijk op de aanbiedingen in de winkel.

 

Het smelten van ijs vormt een bedreiging voor de bestaanswijze van de Inuit. Het jachtterrein waar ze hun voedsel vergaren smelt letterlijk onder ze weg. Het stereotype van jagende Inuit die te lijden hebben onder het opwarmende klimaat wordt zelfs in de wetenschappelijke (antropologische) literatuur gebruikt[1]. Het klopt dat dit beeld voor een deel van de inwoners van Groenland werkelijkheid is, maar het geeft geen volledig beeld van de Groenlandse realiteit.

 

Deze realiteit is genuanceerder. In Groenland woonden op 1 januari van dit jaar 55.984 mensen. Bijna 17.000 van deze Groenlanders wonen in de hoofdstad Nuuk en ongeveer de helft van het totale aantal inwoners woont in één van de drie grote plaatsen (Nuuk, Sisimiut en Ilulissat). De stad heeft ook in het Arctische Groenland een enorme aantrekkingskracht. Hoewel er maar 17.000 mensen wonen, is Nuuk een stad die te kampen heeft met grootstedelijke problematiek. Het is niet ongewoon om overdag op straat geconfronteerd te worden met alcoholmisbruik, tienerzwangerschappen zijn eerder regel dan uitzondering, en in de media wordt regelmatig bericht gedaan over zelfmoordpogingen.[2] Een stadskaart, uitgegeven door Nuuk Tourism, geeft een volgende beschrijving van Nuuk:

 

Today, Nuuk is the largest and most modern town in Greenland. The greater part of the Home Rule Government of Greenland’s administration is located here, and naturally this has left its mark on the town, which in some respects has the character of a city, with all the problems cities encounter.[3]

 

Door de kleinschaligheid van Nuuk is de sociale problematiek ook eerder zichtbaar.

 

Lopend langs de flatgebouwen in het centrum van de stad kan men er echter ook een balkon aantreffen waarop jacht- en visgerei uitgestald zijn. Hoewel er inderdaad enkele jagers en vissers woonachtig zijn in Nuuk speelt de jacht vaak niet meer dan een bijrol. Op de website van de Groenlandse overheid staat de huidige situatie omtrent de jacht helder en duidelijk omschreven:

 

Until the beginning of the 20th century hunting for seal, whale and other mammals had been the most important source for survival of the Greenlandic people. Today approximately 10% of the workforce is directly or indirectly involved in the hunting industry.

 

Was de jacht ooit de peiler van de Groenlandse economie, vandaag de dag is slechts tien procent van de beroepsbevolking er mee bezig. De overgang van een vrij traditionele samenleving waar jacht en visserij de voornaamste inkomstenbronnen waren en voor een groot deel het leven op dit immense eiland bepaalden naar een samenleving met een kleine diensteneconomie heeft zo zijn sporen nagelaten. Helaas zijn alcoholisme, het relatief hoge zelfmoordcijfer onder jongeren en de vele tienerzwangerschappen enkele wrakstukken die uit de botsing van traditie en moderniteit zijn voortgekomen. De Deense antropoloog Jens Dahl heeft over een periode van 16 jaar onderzoek gedaan in een Groenlandse jagersgemeenschap. Hij ontmantelt in zijn etnografie Saqqaq (2000) de dichotomie tussen een traditioneel en modern Groenland. Beide bestaan met en naast elkaar en komen soms met elkaar in botsing. Deze botsing is onder andere waar te nemen als er gekeken wordt naar het economische beleid van de Groenlandse overheid.

 

Er zijn op Groenland verschillende geluiden te horen over het economische beleid van de overheid. De Groenlandse overheid kiest er actief voor om de mineralen die in de grond zitten naar boven te halen. Dit roept onder de bevolking enige weerstand op, zeker toen in 2013 het zero-tolerancebeleid ten opzichte van het naar boven halen van uranium aan de kant werd geschoven. Het gevolg was dat internationale bedrijven vooraan stonden om een graantje van de Groenlandse bodemschatten mee te pikken. Deze bedrijven hebben helaas weinig oog voor het lokale perspectief (Nutall 2013: 368).

 

Organisaties die als spreekbuis voor de Inuit fungeren, beweren dat er te weinig rekening wordt gehouden met de landrechten van de jagers die vooral actief zijn in de kleinere gemeenschappen. Welke invloed heeft bijvoorbeeld de vervuiling die gepaard gaat met de extractie van mineralen op hun jachtgebied? Ondanks dat de jacht niet meer de voornaamste economische peiler is, zijn de stemmen van de jagers nog niet verstomd. Zolang het kan willen zij hun bestaan voortzetten. Maar nog veel belangrijker is het land dat achter wordt gelaten voor de volgende generaties.

 

Groenland is in een kort tijdsbestek enorm veranderd.

 

Met lichtelijke overdrijving zou je kunnen stellen dat het land de moderniteit in is geslingerd. Tijdens mijn onderzoek sprak ik met Lene K. Holm, directeur van de Inuit Circumpolar Council, een organisatie die opkomt voor de rechten van inheemse volken in het Arctisch gebied. Zij verwoordde het ongenoegen over de economische focus van de Groenlandse overheid in heldere taal. Ze stelde dat de wereld nu naar Groenland komt en dat het van belang is duidelijk aan te geven welk deel van de moderniteit naast de traditie kan bestaan. Een modern Groenland maar wel met Groenlandse voorwaarden. Met deze realiteit heeft Groenland vandaag de dag te maken.

 

Groenland wil als voormalige kolonie van Denemarken graag op eigen benen staan, maar deze benen moeten het land wel kunnen dragen. Er wordt door de overheid voornamelijk ingezet op de mijnindustrie en in mindere mate het toerisme als peilers van de economie. De uitkomst van deze inzet is nog onzeker. De jacht op minerale bodemschatten is de jacht op de zeehonden aan het verdringen. Het balanceren tussen traditie en moderniteit is als balanceren op een wankele ijsschots.