Stress op het werk is beroepsziekte nummer één. In Europa ervaart 25% van de werknemers stress gedurende het merendeel of zelfs de gehele werktijd ^[1]. Daarnaast hebben maar liefst 1 miljoen Nederlanders last van burn-out klachten ^[2]. Vaak wordt geadviseerd thuis van het werk “los te komen” door, zowel psychisch als fysiek, niet meer met het werk bezig te zijn ^[3][4][5]. De vraag is echter of dit wel altijd het beste is. Zou het thuis bespreken van de werkdag niet juist stressverlagend kunnen zijn? En is er een verschil tussen mannen en vrouwen in die behoefte om werkervaringen te delen?
 
Herstellen van een werkdag

Om dagelijkse werkeisen en taken te voltooien moet inspanning geleverd worden. Deze inspanning is zowel psychisch als lichamelijk belastend. Zolang er de mogelijkheid is om te ‘herstellen’ van de opgebouwde lasten, is deze inspanning niet noodzakelijk schadelijk. In de conservation of recources theory ^[4] wordt het verlies van “persoonlijke bronnen” beschreven als het belangrijkste element in een stressreactie. Onder deze persoonlijke bronnen vallen objecten (bv. eten, kleding), omstandigheden (bv. getrouwd zijn), energieën (bv. kennis, tijd) en persoonlijke kenmerken (bv. zelfvertrouwen). Mensen streven naar het behouden, beschermen en opbouwen van zulke bronnen; een bedreiging of verlies ervan resulteert in verhoogde stress. Tijdens een werkdag kunnen werknemers bronnen als energie of zelfvertrouwen verliezen door inspanning op het werk, waardoor zij fysiek en mentaal uitgeput raken. ‘Herstel’ is het proces waarbij het verhoogde niveau van stress terugkeert naar een basisniveau en energie of zelfvertrouwen weer opgebouwd wordt. Zo ben je in staat de volgende dag weer fris te beginnen.

 

“Mensen zijn van nature geneigd positieve ervaringen te delen met anderen.”

 

Herstel kan plaatsvinden in situaties waarin er geen eisen meer aan iemand worden gesteld, zoals tijdens pauzes, vrije avonden, weekenden en vakanties. De heersende opvatting is dat iemand zich voor een optimaal herstel in zijn vrije tijd vooral niet bezig moet houden met werkgerelateerde activiteiten en gedachten. Als je dit wel doet, zouden dezelfde bronnen worden aangesproken als op het werk. Als gevolg hiervan – is het huidige idee – kan er geen herstelproces plaatsvinden ^[6]. Hierbij wordt echter iets belangrijks buiten beschouwing gelaten: de kracht van positieve emoties.
 
 

MOOI HÉ, ALLES

Mensen zijn van nature geneigd positieve ervaringen te delen met anderen. Over het algemeen wordt 80% van de meest positieve ervaringen gedeeld^[7][8]. En dat is maar goed ook, want het delen van positieve ervaringen vergroot de effecten van de positieve ervaringen zelf. Zo kan het samen vieren van een fijne gebeurtenis leiden tot extra vreugde bij beide personen ^[7]. Dagelijkse interacties tussen partners dienen dan ook vaak als stemmingsregulatie; het verbeteren van onze stemming is een belangrijke motivatie om ervaringen te delen ^[9].
 
Naast het positief versterkende effect op onze stemming, kan het delen van ervaringen ook resulteren in een aanvulling en opbouw van (persoonlijke) bronnen. Bezig zijn met positieve werkervaringen in de vrije tijd zou herstel dus juist kunnen bevorderen doordat dit, via positieve emoties, leidt tot een opbouw van bronnen die door een werkdag zijn uitgeput. Daarnaast verbreden positieve emoties het ‘actie-gedachten repertoire’ ^[10]. Dit resulteert in nieuwe ideeën, acties en oplossingen en fysieke, intellectuele en psychologische bronnen die direct of in de toekomst bruikbaar zijn. Zo ontstaat er een ‘buffer’ van bronnen die iemand in staat stelt de volgende dag opnieuw de nodige inspanning te leveren op het werk.

 

“Emotieregulatie-onderzoek toont aan dat mannen, vergeleken met vrouwen, meer geneigd zijn hun trots te uiten en emoties te tonen waaruit hun macht blijkt.”

 

Volledig loskomen van het werk, zoals het tot nu toe wordt aangeraden, leidt tot het afstand nemen van zowel de stressvolle werkgerelateerde problemen als de positieve aspecten van het werk^[3]. De strikte scheiding tussen werk en privé kan daarom de invloed van positieve werkervaringen op het thuisdomein en herstel in de weg staan. Dit idee werd getest in een onderzoek naar de relatie tussen het delen van positieve werkervaringen met de partner en het dagelijkse stressniveau in de avond. Ten eerste werd gekeken naar de behoefte om thuis over positieve werkervaringen te praten. Is er hierin een verschil tussen mannen en vrouwen?

 
 
De succesvolle man

De stereotype vrouw kletst de man de oren van het hoofd. Over het algemeen wordt gedacht dat vrouwen meer geneigd zijn hun ervaringen te delen dan mannen. In het onderzoek werd echter het tegenovergestelde gevonden. Naast dat er geen man-vrouwverschil was in het delen van werkervaringen in het algemeen, waren het juist alléén de mannen die meer positieve werkervaringen met hun partner deelden als zij die dag positieve werkervaringen hadden meegemaakt. Bij vrouwen werd hier geen verband tussen gevonden.
 
Een verklaring voor het genderverschil zou gezocht kunnen worden in de verschillen in emotie-expressie, die voortkomen uit de uiteenlopende motieven die mannen en vrouwen hebben in sociale interacties. Emotieregulatie-onderzoek toont aan dat mannen, vergeleken met vrouwen, meer geneigd zijn hun trots te uiten en emoties te tonen waaruit hun macht blijkt^[11]. Daarnaast zijn mannen meer prestatiegericht en hechten zij meer waarde aan werkgerelateerd succes; de rol op het werk is belangrijk voor hun identiteit^[12]. Zo zijn positieve werkervaringen van belang voor het zelfbeeld van de man, aangezien deze ervaringen vaak worden gezien als succes op het werk. Gebaseerd op deze bevindingen zouden mannen  sterker de neiging hebben positieve werkervaringen thuis te delen dan vrouwen. Met stemmingsregulatie als belangrijke motivatie voor het delen van ervaringen ^[9], kunnen mannen door het delen van positieve werkervaringen hun gevoel van trots behouden of versterken en hun werkrol identiteit bekrachtigen.
 

“Hoe hoger de relatiekwaliteit van hun man, hoe minder stress vrouwen ervaren in de avond.”

 
Als er echter zou worden gekeken naar negatieve werkervaringen, is het aannemelijk dat juist vrouwen meer geneigd zijn om deze te delen. Vrouwen zijn meer gericht op het uiten van hun negatieve stemming, terwijl mannen in het geval van negativiteit meer terugtrekgedrag vertonen ^[11]. Gezien het feit dat genderverschillen worden uitvergroot in hoge-stresssituaties is te verwachten dat het verband tussen negatieve werkervaringen en het delen daarvan inderdaad sterker aanwezig zal zijn bij vrouwen.

 

Thuis praten over het werk: goed of slecht voor herstel?

Naast de beschreven genderverschillen is er gekeken naar de mogelijke stressverlagende effecten van het delen van die positieve werkervaringen in het algemeen. Uit het onderzoek bleek dat het delen van positieve werkervaringen niet direct samenhing met een lager stressniveau van beide partners. Nu is het zo dat in de studie het spontane delen van ervaringen werd onderzocht. Er zou dus onvoldoende kwaliteit- of kwantiteit van het delen plaatsgevonden kunnen hebben om de mechanismen, die als verklaringen worden gegeven voor de invloed van het delen van positieve ervaringen op een positieve stemming, te bewerkstelligen. Mechanismen die hierbij in de literatuur worden genoemd zijn: het herleven, opnieuw ervaren en beter herinneren van een positieve ervaring; een opbouw van sociale bronnen en versterking van relaties of een als actief en constructief ervaren reactie van de partner ^[8].

 

“Het praten over het werk in de vrije tijd leidt dus niet meteen tot (meer) stress.”

 

Het zou ook zo kunnen zijn dat de deelnemers van de studie over het algemeen een te laag stressniveau na het werk ervoeren (gemiddeld 1.35 op een schaal van 1 tot 5). Uit een eerdere studie bleek dat het effect van positieve emoties op een versneld fysiologisch herstel het sterkst was bij het ervaren van positieve emoties na afloop van een intense negatieve emotie^[13]. In het geval van een hoge werkstress zou het delen van positieve ervaringen wellicht wél kunnen bijdragen aan het neutraliseren van de fysiologische effecten die met die hoge werkstress gepaard gaan. Belangrijk is dat er, in tegenstelling tot de heersende opvatting, ook geen negatief verband bestond tussen het delen van werkervaringen en herstel. Het praten over het werk in de vrije tijd leidt dus niet meteen tot (meer) stress. Hoewel misschien niet direct bevorderend, staan positieve werkgerelateerde conversaties een adequaat herstel ook niet in de weg.

 

Een goede relatie als remedie tegen burn-out

Ondanks dat het delen van positieve werkervaringen geen effect had op het stressniveau, werd er wel een andere mogelijke remedie tegen stress gevonden: de relatiekwaliteit. Er bestond zowel voor mannen als vrouwen een direct verband tussen dagelijkse relatiekwaliteit en herstel. Hoe hoger de ervaren dagelijkse relatiekwaliteit, hoe lager het stressniveau in de avond. Ook in ander herstelonderzoek werd aangetoond dat een gevoel van verwantschap is gerelateerd aan verminderde angst (ook een veelgebruikte indicator van herstel^[9]). Je verbonden voelen met iemand kan blijkbaar een bijdrage leveren aan dagelijks herstel van werk. Zoals gezegd, kunnen door het ervaren van uiteenlopende positieve emoties langdurige persoonlijke bronnen worden opgebouwd die bij een volgende werkdag ingezet kunnen worden ^[10]. Op dit mechanisme waren de verwachtingen over het delen van positieve werkervaringen in de studie gebaseerd. Het blijkt echter dat in plaats van het delen van positieve werkervaringen relatiekwaliteit de bron van positieve emoties is voor beide partners.
 
Een andere opvallende uitkomst was dat alleen bij vrouwen, naast de score die zij zelf gaven aan hun relatie, óók de score die hun man gaf aan de relatie samenhing met het stressniveau: hoe hoger de relatiekwaliteit van hun man, hoe minder stress vrouwen ervaren in de avond.
 
Laat hem praten!
Het lijkt erop dat mannen graag positieve werkervaringen met hun partner delen om hun werkrolidentiteit te versterken. Hoewel vrouwen hier niet direct van profiteren, is het toch raadzaam hun man de gelegenheid geven te praten. Want voor beide partners geldt: hoe tevredener je bent met je relatie, hoe beter het dagelijks herstel. En met een goed herstel kunnen we de toenemende werkeisen van tegenwoordig best aan.
 
Redacteur: Maaike Homan